ภาวะอะเฟเซีย เมื่อการสื่อสารกลายเป็นเรื่องยาก
ทำความเข้าใจภาวะอะเฟเซีย สาเหตุ อาการ ประเภท การวินิจฉั […]
รู้จักโรคตะกอนหินปูนในหูชั้นในเคลื่อน (BPPV) สาเหตุ อาการ การวินิจฉัย และวิธีการรักษา พร้อมเคล็ดลับการดูแลตัวเอง อ่านเพิ่มเติมเพื่อรับมือกับอาการเวียนศีรษะบ้านหมุนอย่างมีประสิทธิภาพ!
อาการเวียนศีรษะบ้านหมุน เป็นอาการที่สร้างความทรมานและรบกวนการใช้ชีวิตประจำวันของใครหลายคน หนึ่งในสาเหตุที่พบบ่อยคือ โรคตะกอนหินปูนในหูชั้นในเคลื่อน หรือ Benign Paroxysmal Positional Vertigo (BPPV) บทความนี้จะเจาะลึกทุกแง่มุมของโรค BPPV ตั้งแต่สาเหตุ อาการ การวินิจฉัย ไปจนถึงวิธีการรักษาและป้องกัน เพื่อให้คุณเข้าใจและรับมือกับอาการนี้ได้อย่างถูกต้อง
เวียนหัว vs. บ้านหมุน : สองอาการที่แตกต่างกัน
หลายคนมักสับสนระหว่างอาการ “เวียนหัว” และ “บ้านหมุน” เนื่องจากเป็นอาการที่เกี่ยวข้องกับความรู้สึกไม่สบายศีรษะ แต่ทั้งสองอาการมีความแตกต่างกันอย่างชัดเจน
บ้านหมุน (Vertigo) : โลกหมุนรอบตัว
- ลักษณะอาการ : ความรู้สึกว่าตัวเองหรือสิ่งแวดล้อมรอบตัวกำลังหมุน เคลื่อนที่ หรือเอียง แม้ว่าตัวเองจะอยู่นิ่งๆ อาการมักเป็นแบบเฉียบพลันและเป็นระยะเวลาสั้นๆ อาจมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน เหงื่อออก หรือเสียสมดุลร่วมด้วย
- สาเหตุ : มักเกิดจากความผิดปกติของหูชั้นใน ซึ่งมีหน้าที่ควบคุมการทรงตัว เช่น โรคตะกอนหินปูนในหูชั้นในเคลื่อน (BPPV) , โรคน้ำในหูไม่เท่ากัน (Meniere’s disease) หรือการอักเสบของเส้นประสาททรงตัว (Vestibular neuritis) นอกจากนี้ อาจเกิดจากความผิดปกติของระบบประสาทส่วนกลาง เช่น โรคหลอดเลือดสมอง หรือเนื้องอกในสมอง
- คำอธิบายเพิ่มเติม : อาการบ้านหมุนมักรุนแรงกว่าเวียนหัว และส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวันมากกว่า เช่น ทำให้เดินเซ ทรงตัวลำบาก หรือทำงานไม่ได้
เวียนศีรษะ (Dizziness) : มึนงง ไม่มั่นคง
- ลักษณะอาการ : ความรู้สึกมึนๆ งงๆ วิงเวียนศีรษะ หน้ามืด โคลงเคลง หรือรู้สึกไม่มั่นคง แต่ไม่มีความรู้สึกว่าตัวเองหรือสิ่งแวดล้อมหมุน อาการอาจเป็นแบบต่อเนื่องหรือเป็นๆ หายๆ
- สาเหตุ : เกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น ความดันโลหิตต่ำ ภาวะขาดน้ำ ภาวะโลหิตจาง ผลข้างเคียงจากยา การพักผ่อนไม่เพียงพอ ความเครียด หรือโรคอื่นๆ เช่น ไมเกรน โรคหัวใจ หรือโรคเกี่ยวกับระบบประสาท
- คำอธิบายเพิ่มเติม : อาการเวียนศีรษะมักไม่รุนแรงเท่าบ้านหมุน และมักไม่ส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวันมากนัก แต่อาจทำให้รู้สึกไม่สบายตัวและทำกิจกรรมต่างๆ ได้ไม่เต็มที่
ตารางเปรียบเทียบความแตกต่างระหว่างบ้านหมุนและเวียนศีรษะ
| ลักษณะอาการ | บ้านหมุน (Vertigo) | เวียนศีรษะ (Dizziness) |
| ความรู้สึก | รู้สึกว่าตัวเองหรือสิ่งแวดล้อมหมุน | รู้สึกมึนงง โคลงเคลง ไม่มั่นคง |
| ความรุนแรง | รุนแรง มักส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน | ไม่รุนแรง มักไม่ส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวันมากนัก |
| อาการร่วม | คลื่นไส้ อาเจียน เหงื่อออก เสียสมดุล | อาจมีหน้ามืด อ่อนเพลีย |
| สาเหตุ | ความผิดปกติของหูชั้นในหรือระบบประสาทส่วนกลาง | หลายสาเหตุ เช่น ความดันโลหิตต่ำ ภาวะขาดน้ำ ผลข้างเคียงจากยา |
ทำความเข้าใจกับระบบทรงตัวของร่างกาย
ก่อนจะพูดถึง BPPV เรามาทำความเข้าใจระบบทรงตัวของร่างกายกันก่อน ระบบนี้ทำงานร่วมกันของอวัยวะหลายส่วน ได้แก่ หูชั้นใน ตา และระบบประสาทรับความรู้สึก (Proprioception) โดยเฉพาะหูชั้นในมีส่วนสำคัญในการรักษาสมดุล มีอวัยวะที่เรียกว่า Otolith organs ซึ่งประกอบด้วย Utricle และ Saccule ภายในมีผลึกแคลเซียมคาร์บอเนตเล็กๆ หรือที่เรียกว่า Otoconia หรือ “หินปูน” ทำหน้าที่รับรู้การเคลื่อนไหวของศีรษะ
โรคตะกอนหินปูนในหูชั้นในเคลื่อน (BPPV) คืออะไร?
BPPV เกิดจากตะกอนหินปูนเหล่านี้เคลื่อนหลุดออกจากตำแหน่งปกติใน Utricle และเข้าไปใน semicircular canals ซึ่งเป็นท่อครึ่งวงกลมในหูชั้นในที่รับรู้การหมุนของศีรษะ เมื่อศีรษะเคลื่อนไหว ตะกอนหินปูนที่อยู่ในท่อครึ่งวงกลมจะกระตุ้นเซลล์ขนรับความรู้สึก ทำให้เกิดสัญญาณผิดปกติไปยังสมอง ส่งผลให้เกิดอาการเวียนศีรษะบ้านหมุน
อาการของ BPPV
อาการเด่นของ BPPV คือ อาการเวียนศีรษะบ้านหมุนแบบเฉียบพลัน มักเกิดขึ้นเมื่อมีการเปลี่ยนท่าทางของศีรษะ เช่น
- ลุกจากที่นอน
- ก้มเงย
- พลิกตัวขณะนอน
- เงยหน้ามองขึ้นด้านบน
อาการเวียนศีรษะมักเป็นระยะเวลาสั้นๆ ไม่เกิน 1 นาที แต่อาจมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน หรือเสียสมดุลร่วมด้วย อาการเหล่านี้มักเกิดขึ้นซ้ำๆ เมื่อมีการเคลื่อนไหวศีรษะในลักษณะเดิม
สาเหตุของ BPPV
ส่วนใหญ่มักไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัด แต่มีปัจจัยบางอย่างที่อาจเกี่ยวข้อง เช่น
- อุบัติเหตุที่ศีรษะ
- โรคของหูชั้นใน
- การผ่าตัดหู
- อายุที่มากขึ้น (พบมากในผู้สูงอายุ)
- โรคอื่นๆ เช่น ความดันโลหิตสูง เบาหวาน กระดูกพรุน และภาวะขาดวิตามินดี
การวินิจฉัย BPPV
แพทย์จะซักประวัติ ตรวจร่างกาย และทำการทดสอบเฉพาะเพื่อวินิจฉัย BPPV เช่น
- Dix-Hallpike test : เป็นการทดสอบที่กระตุ้นให้เกิดอาการเวียนศีรษะ เพื่อสังเกตการเคลื่อนไหวของลูกตา (Nystagmus) ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของ BPPV
การรักษา BPPV
การรักษาหลักของ BPPV คือ การทำกายภาพบำบัด หรือ Epley maneuver เป็นการจัดท่าทางของศีรษะเพื่อเคลื่อนตะกอนหินปูนกลับไปยังตำแหน่งเดิมใน Utricle ซึ่งมักได้ผลดีในการรักษาครั้งแรก นอกจากนี้ อาจมีการใช้ยาเพื่อบรรเทาอาการคลื่นไส้หรืออาเจียนชั่วคราว แต่ไม่ใช่การรักษาหลัก
การป้องกัน BPPV
เนื่องจากสาเหตุส่วนใหญ่มักไม่ทราบแน่ชัด การป้องกันจึงทำได้ยาก แต่การดูแลสุขภาพโดยรวม เช่น การออกกำลังกายสม่ำเสมอ การพักผ่อนให้เพียงพอ และการควบคุมโรคประจำตัว อาจช่วยลดความเสี่ยงได้
สิ่งที่ควรรู้เพิ่มเติม
- BPPV ไม่ใช่โรคร้ายแรง แต่สร้างความรำคาญและรบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน
- อาการสามารถกลับมาเป็นซ้ำได้ แต่การทำ Epley maneuver ซ้ำมักช่วยให้อาการดีขึ้น
- หากมีอาการเวียนศีรษะบ้านหมุน ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและการรักษาที่ถูกต้อง
สรุป
โรคตะกอนหินปูนในหูชั้นในเคลื่อน (BPPV) เป็นสาเหตุที่พบบ่อยของอาการเวียนศีรษะบ้านหมุน การทำความเข้าใจเกี่ยวกับโรคนี้ การสังเกตอาการ และการเข้ารับการรักษาที่ถูกต้อง จะช่วยให้คุณกลับมาใช้ชีวิตได้อย่างปกติสุข
